1. Hiểu về triệu chứng ho

     Ho là một phản xạ sinh lý có tính bảo vệ cơ thể nhằm tống ra khỏi đường hô hấp các chất dịch, đàm do phế quản hay phổi tiết ra hoặc các dị vật từ ngoài lọt vào như: thức ăn, bụi... Tùy vào nguyên nhân mà tính chất ho và đặc điểm bệnh lý sẽ khác nhau. Có rất nhiều nguyên nhân gây ho như:

• Đường hô hấp trên: cảm lạnh, viêm mũi, viêm họng, viêm xoang, viêm amidan
• Đường hô hấp dưới: viêm thanh quản, viêm phế quản, viêm phổi
• Nguyên nhân khác: trào ngược dạ dày thực quản, ho do dị ứng, do mắc các dị vật, tác nhân hóa học (thuốc lá, …)

Phân biệt một số nguyên nhân ho ở trẻ [1]:

Bảng 1: Các nguyên nhân gây ho ở trẻ và cách xử trí

2. Lưu ý khi sử dụng thuốc trị ho ở người thiếu men G6PD

     Thông thường khi trẻ bị ho, các bố mẹ thường sử dụng siro ho với mục đích cắt nhanh cơn ho. Tuy nhiên, sử dụng siro ho không hề đơn giản vì nếu dùng quá liều có thể ảnh hưởng đến thần kinh và gây nguy hiểm cho trẻ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi [2]. Ngoài ra, ho giúp cơ thể thực hiện loại bỏ các chất xuất tiết từ đường hô hấp, giúp trẻ long đờm, nuốt vào trong hoặc khạc ra bên ngoài được dễ dàng. Do vậy, việc lạm dụng siro ho để ức chế ho dẫn đến tình trạng trẻ không ho được sẽ khiến đờm ứ đọng, tắc nghẽn trong đường thở, làm trẻ khó thở và có thể dẫn tới nguy cơ xấu với sức khỏe của trẻ.

     Đối với người mắc bệnh thiếu men G6PD thường không có đủ enzyme G6PD để bảo vệ tế bào hồng cầu trước những tác nhân oxy hóa mạnh. Người mắc bệnh này có hồng cầu kém ổn định và dễ bị tổn thương bởi các tác nhân oxy hóa mà cơ thể hấp thụ được từ thức ăn, thuốc, ... Hiện tượng tán huyết có thể xảy ra khi trẻ sử dụng các loại thuốc chứa chất oxy hóa mạnh dẫn đến vàng da bệnh lý, thiếu máu, suy thận, ... Khi sử dụng thuốc ho cho trẻ bị thiếu men G6PD cần đặc biệt lưu ý các thành phần để lựa chọn đúng loại thuốc không chứa chất oxi hóa và an toàn cho trẻ.

     Một số sản phẩm siro ho trong thành phần có chứa chiết xuất từ bạc hà (menthol) vì chúng có tác dụng làm dịu cơn ho và tiêu tan đờm. Tuy nhiên, đây là tác nhân oxi hóa có thể gây tán huyết đối với người thiếu men G6PD [3] [4], nên bố mẹ cần cân nhắc trước khi sử dụng cho trẻ.

     Khi trẻ gặp vấn đề về sức khỏe và được bác sĩ thăm khám, kê đơn thuốc thì bố mẹ cần thông báo về tình trạng bệnh thiếu men G6PD của trẻ cho bác sĩ. Nếu bé mới chỉ làm xét nghiệm Sàng lọc sơ sinh thì thông báo cho bác sĩ kết quả là bé có nguy cơ cao mắc bệnh thiếu men G6PD. Nếu bé đã làm xét nghiệm chẩn đoán sinh hóa máu tĩnh mạch thì thông báo với bác sĩ bé mắc bệnh thiếu men G6PD. Nếu bé đã làm xét nghiệm chẩn đoán gene xác định được đột biến và biết mức độ bệnh của bé thì thông báo với bác sĩ bé mắc bệnh ở mức độ nào theo phân loại của WHO. Dựa vào các thông tin gia đình cung cấp và tình trạng của trẻ khi đến khám bác sĩ sẽ kê đơn và có phác đồ điều trị phù hợp nhất. Ngoài ra, bố mẹ nên mang theo danh sách thành phần thuốc cần tránh cho trẻ bị thiếu men G6PD để cung cấp cho bác sĩ thêm khi cần thiết.

     Bố mẹ cũng cần có thói quen xem thành phần thuốc và chủ động tra cứu thành phần thuốc theo danh sách các thành phần thuốc cần tránh tuyệt đối hoặc hạn chế sử dụng cho người bị thiếu men G6PD. Việc này là cần thiết ngay cả với các loại thuốc đã được các bác sĩ kê đơn cho con để yên tâm khi sử dụng. Quan sát trên vỏ hộp thuốc và đọc kỹ hướng dẫn sử dụng để thấy tên thành phần thuốc và đối chiếu với bảng các thành phần chất oxi hóa trong các loại thuốc để không sử dụng nếu là thành phần cần tránh tuyệt đối hoặc hạn chế sử dụng nếu thành phần thuốc cần hạn chế sử dụng.

Ví dụ: Thuốc ho Center có chứa thành phần menthol, cần hạn chế sử dụng cho người thiếu men G6PD.

Hình 1: Thuốc có chứa Menthol cần hạn chế sử dụng cho trẻ thiếu men G6PD

     Một số loại thuốc ho được tổng hợp để các gia đình tham khảo. Tuy nhiên cần đặc biệt lưu ý về liều lượng sử dụng, một số loại thuốc cần sử dụng theo đơn chỉ định của bác sỹ để chữa bệnh một cách hiệu quả.

Bảng 1: Một số loại thuốc ho các gia đình thường quan tâm và khuyến cáo sử dụng dựa theo thành phần

STT	Tên	Hình minh họa	Khuyến cáo
1	Tinh chất trị ho Ivy Kid		Có thể sử dụng
2	Prospan		Có thể sử dụng
3	Paburon S		Có thể sử dụng
4	Thuốc Amucopect New for children		Có thể sử dụng
5	Cao lỏng vượng khí		Có thể sử dụng
6	Siro đặc trị cảm cúm Children's Cold & Flu		Có thể sử dụng
7	SiroNASAKI		Có thể sử dụng
8	Astex		Cân nhắc trước khi sử dụng vì sản phẩm có chứa cineol Với liều lượng thấp có thể sử dụng
9	Ivy Extra		Cân nhắc trước khi sử dụng vì sản phẩm có chứa cineol Với liều lượng thấp có thể sử dụng
10	Siro ho cảm Center		Hạn chế sử dụng vì sản phẩm có chứa menthol

     Bảng này chỉ bao gồm một số loại thuốc thông dụng và được khuyến cáo theo thành phần sản phẩm có thể ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ bị bệnh thiếu men G6PD. Danh sách vẫn đang được tiếp tục bổ sung.

     Khuyến cáo chung: Nếu gia đình thấy trẻ xuất hiện các biểu hiện như: thiếu máu (da xanh xao), mệt mỏi, vàng da hoặc vàng da và mắt, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, nước tiểu sẫm màu (như màu nước coca) nên dừng sử dụng sản phẩm đó và hãy đưa trẻ đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

     Với mong muốn hỗ trợ cộng đồng một cách hiệu quả trong phát hiện sớm bệnh thiếu men G6PD, chăm sóc sức khỏe những người bị bệnh Thiếu men G6PD, Trung tâm Sàng Lọc Sơ Sinh Bionet Việt Nam đã tạo ra nhóm facebook "Trung tâm hỗ trợ cộng đồng Bệnh thiếu men G6PD - Bionet Việt Nam" . Với hơn 10 năm kinh nghiệm triển khai xét nghiệm Sàng lọc sơ sinh bệnh Thiếu men G6PD, Bionet hy vọng sẽ mang lại nhiều giá trị về tri thức và nhân văn cho tất cả các thành viên tham gia nhóm thông qua các hoạt động: 

+ Cung cấp kho thông tin đầy đủ, chính thống, hữu ích qua nhiều dạng tài liệu trong nước và quốc tế

+ Giao lưu chia sẻ kinh nghiệm chăm sóc trẻ bị bệnh Thiếu men G6PD và cuộc sống khỏe mạnh thực tế của những người mắc bệnh thiếu men G6PD

+ Hỗ trợ giải đáp những vấn đề liên quan đến sàng lọc, chẩn đoán, chắm sóc trẻ bị bệnh thiếu men G6PD

+ Tổ chức những hoạt động trực tuyến nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh Thiếu men G6PD

+ Tổ chức các hoạt động thực tế hỗ trợ, chăm sóc sức khỏe cho những người bị bệnh thiếu men G6PD

Click vào đường link: https://www.facebook.com/groups/Bionet.G6PD để tham gia nhóm ngay nhé!

Nguồn: Bionet Việt Nam

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]: https://medlatec.vn/tin-tuc/%E2%80%98giai-ma%E2%80%99-7-loai-benh-tu-tieng-ho-cua-tre-s75-n3986

[2]: https://thaythuocvietnam.vn/su-dung-siro-ho-o-be-nhu-the-nao-la-an-toan-hieu-qua/

[3]: Akoijam Sangita Devi, Malar Kodi, Akoijam Mamata Devi. Living with Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase Deficiency. Journal of Nursing Science & Practice. 2016; 6(1):23-30p.

[4] https://hospitals.aku.edu/pakistan/patients-families/Documents/G6PD%20Deficiency-2018.pdf